Vĩnh Khê – Vùng đất thượng võ với Lễ hội vật gần 700 năm tuổi

Lễ hội vật làng Vĩnh Khê bắt nguồn từ tín ngưỡng dân gian gắn với việc thờ ba vị Thành hoàng làng có công đánh giặc cứu nước dưới triều Trần. Trong đó, nổi bật là hai anh em sinh đôi Vũ Viết Giao và Vũ Viết Sào – những người được người dân tôn làm “Thánh vật”, cùng với danh tướng Phạm Tử Nghi – vị tướng nổi tiếng thời Trần. Sau khi các vị mất, nhân dân lập đình thờ và tổ chức lễ hội vật nhằm tưởng nhớ công lao, đồng thời giáo dục truyền thống thượng võ cho thế hệ con cháu.

Điểm độc đáo của lễ hội vật làng Vĩnh Khê là vẫn giữ được nhiều nét nguyên bản trong luật lệ và hình thức thi đấu cổ truyền. Các đô vật không phân chia hạng cân hay độ tuổi mà thi đấu trực tiếp trên tinh thần “thượng võ - tôn trọng đối thủ - vì vinh quang làng xã”. Trận đấu diễn ra trong ba hiệp, mỗi hiệp ba phút. Nếu vẫn chưa xác định được người thắng cuộc, các đô vật sẽ bước vào hiệp phụ không giới hạn thời gian. Người chiến thắng tuyệt đối là người quật ngã đối phương sao cho hai vai, hoặc một vai và hai mông của đối thủ chạm đất trong khoảng thời gian tối thiểu hai giây. Chính điều này khiến mỗi trận đấu không chỉ là cuộc so tài về sức mạnh, mà còn là biểu hiện của bản lĩnh, mưu lược, kinh nghiệm và sự dẻo dai của các đô vật. Khán giả vì thế cũng được trải nghiệm trọn vẹn cảm xúc hồi hộp, tự hào và khâm phục.

Nhằm ghi nhận và tôn vinh những giá trị đặc biệt về lịch sử, văn hóa và tinh thần mà lễ hội vật làng Vĩnh Khê mang lại, ngày 23/11/2017, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã ban hành Quyết định số 4680/QĐ-BVHTTDL, chính thức đưa lễ hội này vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Đây là một dấu mốc quan trọng góp phần bảo tồn, phát huy và lan tỏa giá trị của lễ hội trong đời sống đương đại.

Lễ hội vật làng Vĩnh Khê không chỉ là sự kiện văn hóa – thể thao truyền thống quan trọng của người dân địa phương mà còn thu hút sự quan tâm của đông đảo du khách và vận động viên từ nhiều tỉnh, thành. Trong kỳ tổ chức năm 2025, lễ hội đã quy tụ gần 40 đô vật đến từ các trung tâm thể dục thể thao và câu lạc bộ vật cổ truyền tại Hải Phòng, Hà Nội, Bắc Ninh, Ninh Bình…

Ngoài phần thi đấu vật, lễ hội còn có phần rước kiệu và dâng hương trang nghiêm tại đình làng Vĩnh Khê – nơi lưu giữ nhiều giá trị lịch sử, tín ngưỡng và văn hóa của địa phương. Nhiều trò chơi dân gian như kéo co, chọi gà, cờ tướng, ô ăn quan cũng được diễn ra để khuyến khích sự giao lưu, đoàn kết giữa trai tráng trong làng và các làng lân cận.

Trong bối cảnh hiện đại, khi nhiều lễ hội truyền thống đang dần bị mai một hoặc thương mại hóa, việc duy trì và tổ chức lễ hội vật làng Vĩnh Khê theo đúng tinh thần xưa là một nỗ lực đáng ghi nhận của chính quyền địa phương và người dân xã An Đồng. Sự quan tâm của các cơ quan quản lý văn hóa và thể thao thành phố Hải Phòng cũng góp phần quan trọng trong việc đưa lễ hội trở thành điểm nhấn trong bản đồ du lịch văn hóa của thành phố.

Từ một hoạt động cộng đồng truyền thống, lễ hội vật làng Vĩnh Khê ngày nay đã trở thành biểu tượng văn hóa đặc sắc, vừa gìn giữ cốt cách dân tộc, vừa góp phần làm phong phú đời sống tinh thần của nhân dân, hun đúc tinh thần rèn luyện, học tập và vươn lên không ngừng.